JOM BERKENALAN DENGAN SISTEM FERTIGASI

Sistem Fertigasi

Fertigasi berasal dari cantuman dua perkataan iaitu “fertilization” dan “irrigation” di mana proses pembajaan dan pengairan terhadap tanaman berjalan serentak. Fertigasi juga merujuk kepada sistem pengeluaran tanaman tanpa menggunakan tanah (soiless culture production system). Umumnya, hanya beberapa jenis sayur dan buah sahaja seperti tomato, cili, timun, terung, melon dan strawberi yang sesuai menggunakan kaedah ini.

Tujuan asal kaedah ini adalah untuk mengelakkan tanaman daripada dijangkiti penyakit akar seperti penyakit Phytium, Fusarium, Rhizoctonia  dan Penyakit Layu Bakteria yang kebanyakannya di bawa oleh tanah. Untuk membolehkan kaedah ini dilaksanakan, seseorang pengusaha mestilah mempunyai rumah tanaman, yang lebih dikenali sebagai Struktur Pelindung Hujan (SPH). Walaubagaimanapun, penanaman menggunakan sistem fertigasi terbuka juga boleh dilakukan.

Pelbagai bentuk SPH yang dibina daripada pelbagai bahan yang terdapat di Malaysia. Bumbung SPH mestilah diperbuat daripada bahan yang lut sinar yakni telus cahaya. SPH diperlukan untuk mengelakkan tanaman yang ditanam agar tidak mudah dijangkiti oleh sebarang penyakit sama ada penyakit daun, pucuk atau buah yang disebabkan oleh percikan hujan. Antara penyakit yang paling dianggap berbahaya ialah penyakit Hawar Pucuk dan Antraknos

Selain melindungi tanaman daripada dijangkiti penyakit, ia juga bertujuan untuk mengelakkan larutan baja yang diberikan kepada pokok menjadi terlalu cair (terkena air hujan) dan menyebabkan pemberian baja tidak berkesan.

Medium tanaman yang paling banyak digunakan ialah ’coconut coir dust’ atau yang dikenali sebagai ’coco peat’. Dalam bahasa mudah ia ialah habuk sabut kelapa. ’Coco peat’ mudah diperolehi jika dibandingkan dengan meduim tanaman komersil lain seperti ’perlite’, ’vermiculite’ dan ’maidenwell diatomite’. Medium tanpa tanah lain yang boleh digunakan ialah medium pasir sungai, pasir lombong atau batu kerikil granit (bukan batu kapur).

Fertigasi boleh mengurangkan kos operasi, dan inilah punca utama ia diminati ramai pengguna. Penggunaan sistem fertigasi secara ketara dapat mengurangkan penggunaan air dan baja berbanding dengan cara-cara lain. Kos tenaga kerja untuk mengendalikan sistem ini juga rendah. Penggunaan alat pengatur masa automatik menjamin keberkesanannya.

Kelebihan Sistem Fertigasi

Kaedah ini mempunyai kelebihan tersendiri berbanding kaedah konvensional lain. Di antara kelebihannya ialah:

1.     Nutrien lengkap yang diberi, boleh dikawal dari segi jumlah dan kehendak tanaman mengikut peringkat umur pertumbuhan.

2.     Media dan persekitaran yang bersih, menjamin dan menghindarkan masalah penyakit.

3.     Mengatasi masalah tanah tidak subur, perumah penyakit dan perosak.

4.     Hasil yang lebih tinggi kerana tiada pembaziran dan akar menerima nutrient yang secukupnya.

5.     Tiada masalah merumpai/ merumput.

6.     Kualiti yang lebih baik.

7.     Penggunaan air dan baja yang lebih cekap dan ekonomi.

8.     Penjimatan tenaga buruh dengan sistem automatik.

9.     Kurang penggunaan racun.

10.  Jarak tanaman rapat dan diurus secara sistematik.

11.  Penyakit tidak boleh berjangkit antara pokok.

Kelemahan Sistem Fertigasi

Kaedah fertigasi juga mempunyai kelemahan tersendiri, antaranya ialah:

1.   Kos permulaan yang tinggi kerana 70% daripada kos adalah pembinaan Rumah Pelindung Tanaman (Struktur Pelindung Hujan + Kalis Serangga).

2.     Perlu pengetahuan mendalam tentang teknologi ini.

3.     Perlu pengurusan dan pemeriksaan yang berterusan.

4.     Kerosakan pada sistem boleh mengakibat kerugian yang besar.

·       Kos boleh dikurangkan melalui sistem fertigasi terbuka (tanpa SPH).

Perbandingan Antara Sistem Fertigasi Dan Konvensional

Kriteria	Fertigasi	Tanah
Jenis Tanaman	Tanaman jenis sayur dan buah	Semua jenis tanaman
Struktur Pelindung Hujan	Boleh ada dan tiada	Tidak perlu
Jaring Kalis Serangga	Boleh ada dan tiada	Tidak perlu
Sistem Pengairan	Titis dan baja	Bebas
Varieti Tanaman	Jenis hybrid	Sebarang jenis
Air	Air bersih	Bebas
Modal	Tinggi	Rendah
Tapak Tanah	Perlu rata	Tidak perlu rata
Elektrik	Perlu ada	Tidak perlu
Pengetahuan Teknikal	Sangat perlu	Perlu
Keadaan Tanah	Tidak penting	Perlu subur
Kos Operasi	Rendah, sistem automatik	Tinggi, membaja, racun, merumpai
Risiko Penyakit	Rendah	Tinggi
Risiko Kekeringan	Sederhana	Tinggi
Keseragaman Pokok	Seragam	Tidak seragam

Pembangunan Infrastruktur

Sebelum projek ini dilaksanakan, keperluan infrastruktur kawasan perlu dibangunkan terlebih dahulu.

1)     Penyediaan Kawasan

o   Kerja-kerja awalan melibatkan permbersihan kawasan dari tumbuhan seperti semak samun, belukar, pokok-pokok kekal perlu dibuang dan dibersihkan.

o   Kawasan tapak untuk penanaman perlu diratakan terlebih dahulu.

o Pembinaan sistem perparitan dan saliran untuk mengelakkan kawasan tapak projek ditenggelami air apabila hujan.

o  Pemagaran kawasan untuk keselamatan dari haiwan perosak tanaman dan mengelakkan kecurian.

o  Penyediaan jalan ladang untuk memudahkan laluan untuk tujuan penyelenggaraan dan sebagainya.

2)     Sumber Air dan Elektrik

o   Penyediaan sumber air bersih dan sumber elektrik adalah penting dalam operasi sistem fertigasi ini.

3)     Bangunan untuk tujuan pengurusan tanaman.

o   Teduhan tempat meletak tangki nutrien.

o   Stor simpanan baja fertigasi dan peralatan ladang.

o   Pusat pengumpulan hasil ladang.

o   Pejabat pengurusan projek

Penyediaan Sistem Fertigasi

Untuk membina sistem fertigasi secara terbuka, terdapat beberapa komponen yang diperlukan untuk menjayakan sistem ini.

  

a)     Sistem Pengairan

Sistem pengairan yang digunakan dalam teknologi fertigasi ini adalah dari jenis titisan (drip irrigation) yang dikawal oleh alat pemasa (timer) yang akan berfungsi secara automatik mengikut sela masa yang telah ditetapkan. Bahan keperluan bagi sistem pengairan ini adalah:

1)     Paip Utama (Polypipe HDPE 35mm)

2)     Paip Sekunder (Polypipe HDPE 16mm)

3)     Paip Tertier (Microtubing 6mm)

4)     Penitis (Pen Dripper 6mm)

5)     Elbow PVC 1”

6)     Socket Valve 1 ½ ”

7)     Socket Valve 16mm

8)     Ball Valve 1 ½ ”

9)     Ball Valve 1”

10)  Nipper / Adapter

11)  Rubber Gromet Set 16mm

12)  Tangki Nutrien 200/600 gelen

13)  Pam Air 1.5 HP

14)  Timer (Pemasa)

15)  PH Meter

16)  EC Meter

17)  Penapis Air

b)     Bahan Input

Bahan input ini adalah bahan yang digunakan untuk tanaman dan keperluan ini berulang setiap musim. Berikut adalah senarai keperluan bahan input:

1)     Benih Tanaman – Cili

2)     Tray Semaian ’Plug’

3)     Polibeg 14” x 16”

4)     Media Semaian

5)     Media Tanaman

6)     Plastik ’Silver Shine”

7)     Baja Fertigasi (set A & B )

8)     Racun Serangga

9)     Racun Kulat

10)  Kayu/besi Penyokong

11)  Dawai/tali

12)  Batu Simen / Bata

PELAKSANAAN PROJEK

Untuk melaksanakan projek tanaman cili secara fertigasi ini, pengurusan segala gerak kerja dilakukan secara teratur dan sistematik. Langkah perlaksanaan projek ini adalah seperti berikut:

              1)     Penyediaan biji benih

              2)     Semaian Anak Benih

              3)     Membuat Larutan Stok

              4)     Penyediaan Beg Tanaman

              5)     Penanaman

              6)     Pembajaan

              7)     Pengurusan Sistem Pengairan

              8)     Kawalan serangga perosak dan penyakit

              9)     Penyelenggaraan tanaman

          10)     Penuaian

          11)     Pengendalian Lepas Tuai 

       

       1-Penyediaan Biji Benih

Biji benih yang tulen dan berkualiti digunakan. Biji benih yang digunakan dipastikan bebas dari sebarang penyakit dan tiada kesan serangan serangga. Benih yang peratus percambahannya tidak kurang dari 90% digunakan.

Ujian percambahan akan dilakukan bagi benih telah tersimpan lama di dalam stok. Biji benih yang tidak mencapai tahap percambahan yang sepatutnya akan diganti dengan benih baru. Dalam keadaan tertentu, rawatan biji benih akan dibuat.

       2-Semaian Anak Benih

Penyediaan anak benih tanaman dengan baik secara tidak langsung boleh menjamin 50% kejayaan. Peat moss ialah medium yang paling baik untuk dijadikan medium percambahan. Dengan menggunakan biji benih yang diperoleh dari sumber atau pembekal yang boleh dipercayai, peat moss dapat memberi pertumbuhan anak benih yang baik.

Dulang semaian daripada jenis plastik hitam atau plug polistirena digunakan. Anak benih mudah dikeluarkan tanpa menjejaskan akar pokok. Dulang semaian diisi dengan peat moss dan dipastikan tidak padat atau terlalu longgar. Lubang dibuat dengan mencucukkan jari telunjuk sedalam 1 cm.

Biji benih yang dirawat dengan racun kulat thiram atau captan dimasukkan ke dalam lubang-lubang ini. Satu biji benih bagi setiap satu plug. Biji-biji benih ini disiram dengan air bersih menggunakan penyembur tangan kecil bagi memastikan biji-biji benih basah dan dapat bercambah. Lubang-lubang biji benih ini tidak boleh dikambus terlalu padat.

Dulang-dulang semaian ditutup dengan helaian plastik hitam dan diletakkan di bawah teduhan. Biarkan beberapa hari untuk biji benih bercambah, biasanya 4 – 6 hari. Plastik hitam dibuka selepas 4 hari dan dulang semaian didedahkan kepada cahaya matahari di dalam takung pembesaran di rumah semaian bagi memastikan anak-anak pokok tumbuh tegap dan tidak kurus.

Takung pembesaran dilengkapi dengan sistem pengairan NFT dengan larutan bajanya berkitar dengan bantuan pam kecil akuarium (32 – 40 watt). Anak-anak benih diberikan larutan baja dengan kepekatan EC=1.6 μS dan ditingkatkan kepekatannya seminggu kemudian sehingga EC=2.5 μS. Setelah 2 minggu, anak-anak benih ini sedia untuk diubah ke beg-beg tanaman.

       3-Membuat Larutan Stok

Larutan stok disediakan dengan kepekatan 100 kali ganda daripada yang diperlukan oleh pokok. Boleh juga disediakan dalam kepekatan 200 kali ganda untuk mengurangkan ruang menyimpan tangki larutan stok. Kalsium Nitrat, Ca (NO3)2 mestilah disediakan secara berasingan daripada sebatian yang mengandungi PO4 dan SO4 untuk mengelakkan berlakunya tindak balas kimia dan terjadinya pemendakan.

Biasanya larutan Ca (NO3)2 dan zat ferum disatukan dan disediakan berasingan daripada 9 sebatian lain. Larutan stok ini, Ca (NO3)2 dan zat ferum dilabelkan dengan LARUTAN ’A’ manakala larutan yang mengandungi sebatian-sebatian lain (KNO3, KH2PO4, MgSO4, MnSO4, CuSO4, ZnSO4, asid borik, ammonium molibdat atau natrium molibdat) dilabelkan dengan LARUTAN ’B’. Perlu diingat bahawa semasa membuat larutan baja, kedua-dua larutan stok tidak boleh dicampurkan serentak. Larutan stok hendaklah dituang satu persatu bagi mengelakkan berlakunya sebarang tindak balas kimia yang mewujudkan sebatian lain yang tidak larut.

      4- Penyediaan Beg Tanaman

Ukuran beg plastik yang biasa digunakan ialah 30 cm panjang dan 45 cm lebar. Plastik putih digunakan bagi mengurangkan peningkatan suhu di dalam coco peat. Beg-beg tanaman ini setelah diisi dengan coco peat, dicantum (staple) hujungnya (mulutnya) dan disusun baring bagi membentuk bantal-bantal kecil. Untuk memudahkan kerja-kerja pengendalian (memunggah, mengangkat dan menyusun), gunakan satu bantal untuk satu pokok.

Coco peat perlu dibasahkan dan dituskan dahulu sebelum dimasukkan ke dalam bantal-bantal plastik untuk mengelakkan masalah hidung atau mata berair. Sebanyak 2 – 2.5 kg coco peat lembap diperlukan untuk setiap bantal tanaman. Sebanyak 3–4 lubang untuk laluan keluar lebihan larutan baja dibuat di kiri kanan beg-beg tanaman menggunakan pisau kecil lebih kurang 3.5 – 5 cm dari aras tanah. Kerja ini dilakukan pada hari atau sehari selepas menanam.

       5-Penanaman

Anak benih yang berumur 10 – 16 hari selepas cambah sedia untuk diubah ke atas bantal-bantal berisi coco peat. Pada peringkat ini ketinggian pokok 10 – 12 cm. Anak-anak pokok boleh juga diubah lebih awal lagi tanpa menjejaskan pertumbuhan pokok. Beg-beg tanaman ditebuk sama ada berbentuk tingkap atau bentuk X.

Anak-anak benih bersama plug peat moss dimasukkan ke dalam lubang yang dikorek pada-pada bantal-bantal tanaman dan dipadatkan pangkalnya. Tali lanjaran (tali bagi pokok memanjat atau melilit ke atas) diikat ke pangkal pokok dan dililitkan ke batang pokok. Dawai penggantung ini biasanya direntang kemas sama ada memanjang atau melintang mengikut pergerakan matahari. Dawai ini mestilah cukup tinggi (2.5 m) untuk mewujudkan pengudaraan yang baik.

Sistem pengairan titis perlu dipastikan berfungsi dengan baik. Penitis dicucukkan ke pangkal pokok agar anak-anak pokok yang baru ditanam mendapat bekalan larutan baja setiap kali pam dihidupkan. Pemeriksaan senitasa dilakukan pada setiap pokok untuk memastikan kesemuanya menerima titisan larutan baja.

       6-Pembajaan

Fertigasi menggunakan baja khusus yang bermutu tinggi yang dikenali sebagai ’Glasshouse Grade’. Baja-baja yang digunakan mengandungi unsur-unsur atau nutrien mikro dan makro. Sebanyak 14 jenis unsur dalam bentuk sebatian (nitrogen, phosphorus, kalium, kalsium, sulfat, magnesium, mangan, ferumi, kuprum, zink, boron, ammonium, molibdenum dan natrium) diperlukan sebagai asas bagi memdapatkan satu formulasi baja yang lengkap untuk pertumbuhan pokok yang baik (unsur lain seperti oksigen, hidrogen dan karbon diperoleh daripada udara). Terdapat 2 formulasi baja yang sering digunakan iaitu formulasi Larutan Wyne dan formulasi Larutan Cooper.

Larutan Wyne:

SET A	SET B
1. Kalsium Nitrat	1. Kalium Nitrat 2. Mono Kalium Fosfat 3. Magnesium Sulfat 4. Ferum EDTA 5. Mangan Sulfat 6. Kuprum Sulfat 7. Zink Sulfat 8. Asid Borik 9. Natrium Molibdat

                  

Larutan Cooper:

SET A	SET B
1.     Kalsium Nitrat 2.     Ferum	1.Kalium Nitrat 2.Mono Kalium Fosfat 3.Magnesium Sulfat 4.Mangan Sulfat 5.Kuprum Sulfat 6.Zink Sulfat 7.Asid Borik  8.Natrium Molibdat

Formulasi baja tersebut kemudiannya dilarutkan mengikut kuantiti/kadar yang diperlukan oleh tanaman.

Kadar Baja Fertigasi Bagi Tanaman Cili

Bagi bancuhan larutan 100 liter air:

                              

BAJA	KADAR (GRAM)
SET  A 1.     Kalsium Nitrat 2.     Ferum	11,300 164
SET B 1.     Kalium Nitrat 2.     Mono Kalium Fosfat 3.     Magnesium Sulfat 4.     Mangan Sulfat 5.     Kuprum Sulfat 6.     Zink Sulfat 7.     Asid Borik  8.     Natrium Molibdat	11,100 1,750 5,640 15.4 0.78 2.2 30 0.18

.....bersambung.....